Tiền pháp định (FIAT) là gì? So sánh FIAT với tiền mã hoá

Dương Hồng Quang

09:42 12/02/2022

Về cơ bản, mọi loại tiền tệ có thể được sử dụng trên khắp thế giới ngày nay đều là tiền tệ pháp định (FIAT). Nhưng, bạn có biết tiền pháp định FIAT chính xác là gì không? Tiền hợp pháp khác gì so với tiền mã hóa? Bài viết dưới đây của Coin3388 sẽ giúp bạn giải đáp mọi câu hỏi trên.

Tiền tệ pháp định FIAT là gì?

Tiền FIAT (còn được gọi là tiền pháp định hay tiền hợp pháp) là tiền tệ được chấp nhận là hợp pháp theo quy định của chính phủ và không có giá trị nội tại. Nó được phát hành bởi chính phủ, nhưng không được hỗ trợ bởi bất kỳ hàng hóa vật chất nào (ví dụ như vàng hoặc bạc) mà dựa trên sự tín nhiệm của nền kinh tế đã phát hành nó. Do đó, trong trường hợp lạm phát, nó có thể mất giá trị hoặc trở nên vô giá trị.

Tiền tệ hợp pháp bao gồm tiền giấy, tiền kim loại, tiền polyme… có giá trị nhất định và được dùng làm phương tiện trao đổi để mua sản phẩm và dịch vụ. Giá trị của nó được xác định bởi các lực lượng thị trường, nghĩa là, mối quan hệ giữa cung – cầu và sự ổn định của việc ban hành hoặc tuyên bố của chính phủ. Tức là dựa vào hoạt động kinh tế và phong cách quản lý của đất nước.

Nó trở thành vật thay thế cho tiền tệ hàng hóa và tiền tệ đại diện. Với việc áp dụng tiền pháp định, vai trò của ngân hàng trung ương trong nền kinh tế đã tăng lên vì nó kiểm soát việc in tiền (tức là cung tiền trong nền kinh tế). Một trong những nhược điểm chính của tiền tệ fiat là nếu đồng tiền này được in trên quy mô lớn, nó có thể dẫn đến siêu lạm phát.

Ưu và nhược điểm của tiền pháp định

Lịch sử phát triển của tiền pháp định

Tiền FIAT bắt nguồn từ Trung Quốc. Cụ thể, tỉnh Tứ Xuyên của Trung Quốc bắt đầu phát hành tiền giấy trong thế kỷ 11. Lúc đầu, tiền giấy có thể được sử dụng để trao đổi hàng hóa như lụa, vàng hoặc bạc. Cuối cùng, sau khi Hốt Tất Liệt lên nắm quyền, vào thế kỷ 13, một hệ thống tiền hợp pháp đã được thiết lập. Và các nhà sử học tuyên bố rằng việc tiêu thụ quá nhiều loại tiền giấy này đã gây ra lạm phát cực đoan, dẫn đến sự suy tàn của Đế chế Mông Cổ.

Vào thế kỷ 17, châu Âu cũng bắt đầu sử dụng tiền FIAT (không phải tiền giấy có thể chuyển đổi), loại tiền này ban đầu được Tây Ban Nha, Thụy Điển và Hà Lan áp dụng. Tuy nhiên, hệ thống tiền hợp pháp này đã không thành công ở Thụy Điển, và chính phủ cuối cùng đã quyết định từ bỏ hệ thống này và chọn tiêu chuẩn bạc. Trong hai thế kỷ tiếp theo, nước Pháp, Canada và chính phủ liên bang Hoa Kỳ đều đã thử nghiệm tiền giấy hợp pháp và kết quả cuối cùng rất khác nhau.

Ở Vương quốc Anh, nhu cầu quá mức của chính phủ đối với tín dụng của Ngân hàng Anh đã ngăn không cho ngân hàng này duy trì thanh toán bằng tiền mặt và sự can thiệp của chính phủ vào năm 1797 đã hợp pháp hóa tình trạng vỡ nợ của Ngân hàng Anh và ra lệnh cho ngân hàng này dừng các khoản thanh toán như vậy. Tiền tệ trở thành không thể chuyển đổi và duy trì như vậy cho đến năm 1821, khi khả năng chuyển đổi được khôi phục một lần nữa. Nhưng vào năm 1914, nó lại bị đàn áp. Sự can thiệp chính trị ngày càng tăng khiến những nỗ lực sau đó nhằm khôi phục khả năng chuyển đổi hiếm khi thành công, và với sự sụp đổ của hệ thống Bretton Woods vào đầu những năm 1970, bất kỳ mối liên hệ chính thức nào với vàng cuối cùng cũng bị loại bỏ.

Kể từ thế kỷ 19, vàng đã trở thành tiền tệ hàng hóa chủ đạo trong một thời gian dài. Tiền tệ quốc gia có thể chuyển đổi thành vàng được gọi là hoạt động bản vị vàng. Khi chế độ bản vị vàng thịnh hành, hầu hết các quốc gia hứa sẽ đổi tiền của họ lấy vàng ở một mức giá cố định. Vào cuối Thế chiến II, hầu hết các quốc gia đồng ý duy trì tỷ giá hối đoái vàng cố định, nhưng hệ thống này cũng có một mức độ linh hoạt nhất định, cho phép một quốc gia định kỳ điều chỉnh tỷ giá hối đoái vàng của họ để đáp ứng với tình trạng thiếu hụt ngoại hối trong nước. Năm 1973, một hệ thống tỷ giá hối đoái thả nổi được thành lập. Kể từ đó, ngoài tín dụng của chính phủ Hoa Kỳ, giá trị của đồng đô la Mỹ không có sự hỗ trợ nào khác.

Tiền tệ Fiat so với bản vị vàng

Hệ thống bản vị vàng cho phép trao đổi giữa tiền giấy và vàng. Trên thực tế, tất cả tiền giấy đều được hỗ trợ bởi vàng do chính phủ nắm giữ. Theo hệ thống tiền tệ dựa trên hàng hóa, chính phủ và các ngân hàng chỉ có thể đưa tiền giấy mới vào nền kinh tế nếu họ có cùng một lượng vàng dự trữ. Hệ thống này hạn chế khả năng của các chính phủ trong việc tạo ra tiền giấy và tăng giá trị đồng tiền của họ dựa trên các yếu tố kinh tế.

Mặt khác, trong hệ thống tiền tệ hợp pháp này, tiền giấy không thể được trao đổi cho bất kỳ mặt hàng nào khác. Và chính phủ có thể ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị đồng tiền của đất nước thông qua tiền tệ hợp pháp và liên kết nó với các điều kiện kinh tế. Chính phủ và ngân hàng trung ương của quốc gia có nhiều quyền kiểm soát hơn đối với hệ thống tiền tệ và họ có thể sử dụng các công cụ khác nhau để đối phó với các sự kiện và khủng hoảng tài chính vô tận, chẳng hạn như việc thành lập hệ thống ngân hàng dự trữ một phần và thực hiện các chính sách nới lỏng định lượng.

Những người ủng hộ chế độ bản vị vàng tin rằng hệ thống tiền tệ dựa trên hàng hóa khối lượng lớn ổn định hơn vì hệ thống được hỗ trợ bởi hàng hóa và giá trị thực tế. Những người ủng hộ tiền tệ fiat phản pháo lại rằng giá vàng không ổn định chút nào. Trong môi trường này, giá cả và giá trị của tiền tệ dựa trên hàng hóa đại chúng và tiền tệ hợp pháp sẽ bị ảnh hưởng. Tuy nhiên, theo hệ thống tiền tệ hợp pháp, chính phủ sẽ linh hoạt hơn để đối phó với các điều kiện kinh tế bất ngờ.

So sánh tiền FIAT với tiền mã hóa

Về cơ bản, tiền tệ phục vụ hai mục đích chính là: như một phương tiện trao đổi và như một kho lưu trữ giá trị. Sự gia tăng nhanh chóng của đầu tư vào tiền điện tử đã đặt ra câu hỏi về việc liệu tiền tệ FIAT có tiếp tục là phương tiện trao đổi thống trị hay không.

Tiền điện tử được tạo ra vào năm 2009 với sự ra đời của Bitcoin. Về bản chất, chúng là các loại tiền ảo được quản lý bởi một mạng lưới phi tập trung chứ không phải bởi một cơ quan duy nhất như các loại tiền tệ FIAT do chính phủ phát hành.

Các giao dịch được thực hiện bằng tiền điện tử được ghi lại vĩnh viễn trên một sổ cái được gọi là blockchain. Sổ cái này có thể xem được đối với bất kỳ ai, đồng nghĩa với việc nó hoạt động như một cơ sở dữ liệu công khai. Tuy nhiên, nó vẫn mang lại mức độ riêng tư cho người dùng vì chỉ có thể xem chi tiết về các giao dịch. Thông tin nhận dạng về bản thân người dùng có thể được theo dõi nhưng không được ghi lại.

Mặc dù tiền FIAT đã trở thành tiêu chuẩn từ đầu những năm 1970, nhưng sự xuất hiện của tiền điện tử, một số người ủng hộ Bitcoin và các tài sản kỹ thuật số khác cho rằng hình thức tiền tệ mới này là một phương tiện trao đổi và lưu trữ giá trị tốt hơn. Và nó đã được chấp nhận trong chính phủ và doanh nghiệp.

Thời gian sẽ cho biết tiền điện tử cuối cùng sẽ được sử dụng như thế nào cho các giao dịch tài chính và chúng sẽ phù hợp với hệ thống tiền tệ quốc tế ở đâu.